Mga Sinaunang Kabihasnan

ANG PAG-USBONG NG KABIHASNAN

SA MUNDO

Katuturan ng Kabihasnan

nagmula sa salitang "civis" o "civitas" (lungsod)
mataas na lebel ng pamumuhau
KALINANGAN/ SIBILISASYON
maunlad na pamumuhay

Mga Salik ng Pagkakaroon ng Kabihasnan

organisadong pamahalaan
sining/ panitikan
relihyon/ pagsamba
kalakalan
teknolohiya
edukasyon (agham at matematika)
sistema ng pagsulat
Ekonomiya
istruktura
antas o uri ng tao sa lipunan

ANG KABIHASNAN NG MESOPOTAMIA

Matatagpuan ito sa rehyon ng Fertile Crescent
Ang salitang Mesopotamia ay nagmula sa mga salitang Greek na meso na ang ibig sabihin ay “pagitan” at potamos o “ilog”.
Nangngahulugang lupain sa dalawang ilog. Dalawang ilog ang dumadaloy rito: ang mga Ilog Tigris at Euphrates na parehong nagmula sa kabundukan ngArmenia at tumatagos sa Golpo ng Persia.
Ang Ilog Tigris at Euphrates ay nagiiwan ng matabang lupa na ginagamit naman sa pagsasaka. At nagsisilbi din silang daanan ng mga kalakal na patungong Golpo mula sa dagat Mediterranean.
Sa Mesopotamia nahubog ang apat na kabihasnan: ang Sumer, Babylonia, Akkad, at Assyria

Ang Mga Sumerians 3000 - 2340 B.C.E.

Ang Katimugang Mesopotamia ay tinawag na Sumer. Ang mga pamayanang malapit sa ilog ay bumuo ng 12lungsod-estado na pinamumunuan ng isng lugal o hari.
Matatagpuan sa bawat lungsod estado ang mga templong tinatawag na ziggurat.
Ito ay nagsisilbing tahanan at templo ng patron o diyos ng isang lungsod. Ito ay sagradong lugar kung kaya’t tanging mga pari lamang ang maaring pumasok dito.

Ang mga diyos nila ay anthropomorphic o may katingaan at kaugaliaang pangtao.
Ang mga kaganapan sa Sumerian ay nagagawang itala sa pamamagitan ng kanilang sistema pagsulat. Ito ay tinatawag na cuneiform na nag ibig sabihin ay hugis-sinsel o wedge-shaped.

Ang mga Sumerian ay nagsulat sa clay table o mga basing luwad na lapida gamit ang stylus.

Ang mga Sumerian ay may sasakyang pandigma na tinatawag na chariot.

Nalikha rin ng mga Sumerian ang gulong at araro.
Ang ilan sa mga tinatanim ng mga Sumerian aybarley,chickpeas,lentils,millet,wheat,dates,lettuce,leeks, singkamas, mustasa, sibuyas at bawang.

Ang mga Akkadians
2340 - 2100 B.C.E.

Pagbagsak:

Ang mga lungsod sa katimugan ay nagsimula muling isulong ang kanilang pagiging malaya.
Pangunahin sa mga lungsod na ito ay ang Ur sa ilalim ni Ur Nammu, ang lungsod nba ito ay naging kabisera ng isang imperyo na kumalaban sa Akkadian.
2100 B.C.E.- panandaliang nabawi ng Ur ang kapangyarihan nito at pinamunuan ang Sumer at Akkad, at nagpatayo rin ng ziggurat si Ur Nammu sa Ur.
Sa ilalim ng pamumuno ng apo ni Ur Nammu na si Ibbi-Su ang Ur ay bumagsak sa pagdating ng mga Amorite at Hurrian sa Mesopotamia.

Ang mga Babylonians
1792 - 1595 B.C.E.

Ang lungsod ng Babylon ay nagsimulang lumakas na humantong sa pagsakop ng Mesopotamia at paghahari ni Hammurabi mula 1792 hanggang 1750 B.C.E.
Ang Babylon ang naging kabisera ng Imperyong Babylonia.

Hammurabi's Code

Ang katipunan ng nga batas ni Hammurabi, na mas kilala bilang Code of Hammurabi o Batas ni Hammurabi, ay isa sa pinakamahalagang ambag ng mga sinaunang tao sa kabihasnan.
1595 B.C.E- sinalakay ng mga Hittite mula sa Anatolia ang Babylon. Matagumpay sila at nakuha nila ang estatwa ni Marduk, ang patron ng Babylon.
Pinaniniwalaang ang mga Kassite na naghari sa Babylon at ang kaharian ng Hurrian sa Mittani sa hilaga ang namayani sa Mesopotamia.
Ang mga Kassite at Hurrian ay mula sa mga tala ng New Kingdom sa Egypt at Hittite sa kanluran.
Ang mga Hittite ay orihinal na nagmula sa hilagang-silangang bahagi ngBlack Sea.

Ang mga Assyrians
1813 - 605 B.C.E.

Ang Assyria ay matatagpuan sa bulubunduking rehiyong nasa hilaga ngBabylonia
Ang rehiyong ito ay nagmula sa sa Tigris at umaabot hanggang sa mataas na kabundukan ng Armenia.
Shamshi-Addad I (1813B.C.E.-1781B.C.E.)- napasakamay niya ang Ashur ang unang kabisera ng Assyria.

==> Ng pumanaw si Shamshi-Addad I

·Nagsimulang bumagsak ang imperyo .

·Ang hilagang bahagi ng Ashur ay naging bukas sa pananalakay.

1120 B.C.E - Tigalath-Pileser I kinilala siyang pinakamahusay na hari sa Assyria, ay nagawang supilin ng mga Hittite at maabot baybayin ng Mediterranean. Siya ang tinuturing na tagapagtatag ng imperyong Assyrian.
Ashurnasirpal II- isa siya sa mahalagang pinuno ng Assyria na nagpadala ng mga ekspidisyong militar pakanluran upang mapasakamay amg mahahalaganh rutang pangkalakalan at makatanggap ng tribo mula sa mahihinang estado.
745 B.C.E – napasakamy ni Tiglath- Pileser III ang kapangyarihan at isinailalalim ang iba pang mga estado sa isang imperyo.
Pinalawig pa ng mga haring Assyrian ang imperyo na umabot mula sa Iranhanggang Egypt. Kabilang dito ang haring sina Sennacherib at Essarhaddon .

· Sa pagkamatay ni Essarhaddon noong 668 B,C.E

· Siya ay hinalilihan ng kanyang anak na si Ashurbanipal na kinakitaan din ng maayos na pamamahala.

Ang mga Chaldeans
612 - 539 B.C.E.

Ang Chaldean ay mtatagpuan sa katimugang bahagi ng Babylonia at kanang pampang ng Euphrates River.
612 B.C.E- Panibagong imperyo ng Babylonia ang tinatag at pinamunuan ito ng isang hari mula sa Chaldean si Nabopolassar (612 .BC.E – 605 B.C.E)
625 B.C.E – Pinamunuan niya ang isang pag-aalsa laban sa imperyo ng Assyrian na siyang kumontrol sa Babylon sa loob ng halos dalawang siglo.
627 B.C.E- dalawangpung taon matapos ang pagkamatay ni Ashurbanipal , angAssyria ay muling nasadlak sa tunggalian at pagkawasak.
614 B.C.E. – isang hukbo sa ilalim ni Cyaxares ng Medes ang sumalakay sa lupain ng Assyria at winasak ang lungsod ng Ashur
621 B.C.E. – Nasakop ng magkatuwang pwersa ni Cyaxares at Nobopolassar, ang hari ng Babylon, ang lungsod ng Niniveh.
609 B.C.E. –tuluyang pinuksa ang natitirang hukbo ng Assyrian sa ilalim ni Nebuchadnezzar II anak ni Nobopolassar.
610 B.C.E. – 605 B.C.E. – Nakipagtunggali si Nobopolassar sa Egypt.
Sa ilalim ng pamumuno ni Nebuchadnezzar II, natamo ng babylonia ang rurok ng kadakilaan. Ang Babylon ay naging isa sa mga pinakamahalagang lungsod sa buong daidig sa kanyang panahon.
Hanging Garden of Babylon ipinagwa ni Nebuchadnezzar II para sa kanyang asawa, kinikilala ng mga Grek bilang isa sa Seven Wonders of the Ancient World.

PAGBAGSAK: Ang 60 taong pamamayani ng Babylonia ay muling nasadlak sa panganib sa panahon ni Nabonidus nang masaksihan ng Mesopotamia ang pag-usbong ng panibagong kapangyarihan mula sa silangan, ang mga Persian.
539 B.C.E.- ang hukbo ni Cyrus the Great ng Persia ay nilusob angBabylon.
Napasailalim sa kanyang kapangyarihan ang lungsod, kabilang na ang buong imperyo. Ang Mesopotamia ay tuluyang naging bahagi ng mas malawak na imperyo ng mga Persian na umabot sa Egypt Hanggang India. Sa pagusbong ng sibilisasyong Greek at ang pagbagsak ng imperyo ng Persia sa mga kamay ng hari ng Macedonia na si Alexander the Great.
EHIPTO: SINAUNANG KABIHASNAN

Kabihasnang Ehipto o Egyptian Civilization

Naging Mahalaga ang papel ng Ilog Pasig sa pag-unlad at pagyaman ng Maynila. Naging mahalaga rin ang naging papel ng Ilog Nile saa pag-usbong ng kabihasnang Ehipto.

Ano nga ba ang kahalagahan ng mga Lambak Ilog sa pag-usbong ng mga mayayamang kabihasnan sa mundo?

Mga Kabihasnan na Umusbong sa mga Lambak Ilog:

Kabihasnang Ehipto (Egypt) – Ilog Nile

Kabihasnang Tsina(China) – Ilog Huang Ho at Yangtze

Kabihasnang Mesopotamia (Old Iraq) – ilog Tigris at Euphrates

Kabihasnang Indus (India) – Ilog Indus

PAGSISIMULA NG KABIHASNAN.

Ang bansang Ehipto ay nakalatag sa kontinente ng Africa at halos binubuo ito ng disyerto maliban sa mga oasis. Nagkaroon ng pag-asa ang mga taga Ehipto dahil sa Ilog Nile na nagbibigay buhay sa kanilang mga lupain.

Hanging Extensian - hanging nanggagaling sa Mediterranean Sea na umiihip patimog at pasalungat sa agos ng Ilog Nile na siyang dahilan sa pagpapalamig ng mga lupain.

PAMAHALAAN ng SINAUNANG EHIPTO:

Lumang kaharian (2688 B.C. – 2181 B.C. )

Panahon ng mga pyramids, dahil sa panahong ito nagsimula ang pagpapatayo ng mga piramide sa Ehipto na nagsisilbing libingan ng mga pharaohs.

Hindi matukoy kung ilan ang namuno sa kahariang ito, subalit ito ang mga tanyag na namunoi sa Lumang kaharian ng Sinaunang Kabihasnang Ehipto.

a.) Zoser - (2750 B.C)

itinayo ang kauna-unahang piramide sa mundo, ang step pyramid na may anim na patung-patong na mastaba noong 2780

Step pyramid- Idinesenyo ni Imhotep, punong tagapayo ni Zoser, at tanyag na arkitekto.

b.) Khufu o Cheops (2650 B.C. )

Ipinatayo ang pinakatanyag na piramide sa Ehipto, ang Great Pyramid of Giza. na isa sa Seven Wonders ofAncient World.

Great Pyramid of Giza, sa sukat na 70 metro kwadrado ang base, at 147 talampakan ang taas, ito ang naging pinakamalaking istrukturang itinayo ng tao.\

c.) Unis

sa kanyang piramide natagpuan ang Pyramid Texts o Hieroglyphics  .

Hieroglyphics- naglalarawan sa mga tradisyon ng paglilibing sa mga Pharaohs at ang kanyang kahahantungan sa kabilang buhay.

Dahilan ng Pagbagsak ng Lumang Kaharian:

Pag-aalsa ng mga mamamayan laban sa mataas na buwis.

Mahina at walang kakayahan sa pamumuno ang mga sumunod na hari.

Gitnang Kaharian (1991 B.C – 1786 B,C. )

Pinamunuan ng 14 paraon, na ang pinakamahalaga ay ang mga sumusunod.

a.) Amenemhet I I (1991 B.C.-1962 B.C.)

Binangon ang Ehipto mula sa kaguluhan na namayani sa pagbagsak ng Lumang Kaharian.

Binuhay ang pakikipagkalakalan sa Palestina at Syria.

b.) Amenemhet III ( 1842 B.C – 1797 B.C )

nagpagawa ng sistema ng irigasyon sa Faiyum na mapa-hanggang ngayon ay nanatiling kapaki-pakinabang.

Dahilan ng pagbagsak ng Gitnang kaharian:

Pag-aalsa ng mga maharlikang galit sa mga pribiliheyo ng mga bagong yaman ng gitnang-uri

Pagsalakay ng mga Hyksos mula sa Arabia at Syria nong 1700 B.C.

Bagong Kaharian (1570-1090 B.C)

Itinuturing na panahon ng mga Imperyo sapagkat dito nagsimula ang pananakop ng sinaunang mga Ehipsyano.

Pinamunuan ng 33 na paraon, na ang pinakamahahala ay ang mga sumusunod.

a.) Ahmose

Simulan ang Bagong Kaharian

Nagtaboy sa mga Hyksos palabas ng Ehipto.

Itinatag ang kauna-unahang magaling na hukbong pandigma gamit ang mga natutunan mula sa mga Hyksos.

Hyksos- mga sinaunang tao ng Asya, na sumasakop sa Nile Delta.

b.) Thutmose II (1512 B.C)

Idinagdag sa Imperyo ang Nubia, Syria at Palestina.

c.) Hatshepsut

Asawa ni Thutmose II; unang babaeng namuno sa daigdig

Nagpatayo ng mga templo at nagpaigting ng masiglang kalakalan kaysa pananakop ng mga lupain

d.) Thutmose III

itinuturing na magaling na mandirigma

napalawak ang imperyo hanggang sa mga baybayin ng Euphrates.

Nagpatayo ng magagarang templo, ang pinaka magarbo ay ang mga templo sa Kamatk at apat na Obelisk sa kinauukitan ng tagumpay niya

e.) Amenhotep IV o Ikhnaton (1300 B.C- 1353 B.C)

nagpasimula ng monoteismo  o ang pagsamba sa iisang diyos

f.)  Tutankhamun (1358 B.C to 1353 B.C )

ang kanyang piramide ang itinuturing na pinakamahalagang labi ng sinaunang Ehipto dahil ito ay may kumpletong laman ng natuklasan

ibinalik ang polyteismo o paniniwala sa maraming diyos sa panahon niya

g. )  Rameses II (1304-1237 B.C)

ipinagtanggol ang imperyo laban sa mga sumasalakay na mga Hittite mula sa Gitnang Asya.

nag-iwan siya ng maraming sariling monumento.

Dahilan ng Pagbagsak ng Bagong Kaharian:

Pinabayaan ang ekonomiya ng kaharian.

Pagsalakay ng mga Hittite sa mga kolonya ng Ehipto na dahilan ng pagkawala ng buwis na kinokolekta mula rito.

Pag-aalsa sa loob ng kaharian.

570 B.C – Sumakop ang mga Assyrian.

525 B.C – Sumakop ang mga Persiano.

332 B.C – Sumakop si Alexander The Great  ng Macedonia.

MGA NATATANGING AMBAG NG KABIHASNAN SA DAIGDIG:

Kalendaryo na may 365 na araw sa isang taon na hinati sa labin-dalawang buwan.

Sistemang pagsusulat na Hieroglyphics noong 3000 B.C. Salitang hiero na nangangahulugang sagrado o banal sa Griyego,

Mga Piramide na nagsisilbing libingan ng mga paraon.

pagkakaimbento ng papel mula sa mga dahon.

mummification o pag-eembalsamo ng patay.

pag-imbento ng araro.

Pagtatayo ng malaking imbakanng tubig sa Faiyum na nagtutos-tos ng tibig tuwing tagtuyot na ginagamit pa mapanghanggang-ngayon ang sistemang irigasyon.

Amarna Art sa panahon ni Ikhnaton na nagpapahalaga sa mga bagay na makatotohanan.

Lipunan at Kultura ng Sinaunang Ehipto:

pagsamba sa iisang diyos at diyos; Amn re,diyosa ng araw; Osiris diyos ng nile; Isis asaw nito at marami pa.

May apat a uri ng tao sa lipunan; ang mga maharlika; pari at pantas; mga sundalo; mga karaniwang mamamayan at alipin.

Naniniwala sa buhay pagkatapos ng kamatayan na pinagmulan ng dalawa sa dakilang pamana nila sa kabihasnan; ang pag eembalsamo at ang mga piramide.

Umusbong anng gitnang uri ng tao sa lipunan sa pananhon ng Gitnang Kaharian
.

KABIHASNAN SA INDIA

Heograpiya:

Ang mga lungsod sa lambak ng Indus ang pinakabagong tuklas na mga sinaunang sentrong kabihasnan sa kasalukuyang panahon. Ang mga labi ng dalawang lungsod sa Indus River ay natagpuan ng mga arkeologo noong dekada 1920, ang lungsod na Mohenjo-Daro at Harappa. Ang mga lugar na ito, gayundin ang lipunang nabuo rito, ay kasabay halos ng pag-usbong ng Sumer noong 3000 B.C.E.

   Ang lupain sa Indus ay mas malawak kung ihahambing sa sinaunang Egypt at Mesopotamia sapagkat sakop nito ang malaking bahagi ng hilagang-kanluran ng dating India at ang lupain kung saan matatagpuan ang Pakistan sa kasalukuyan. Sa kasalukuyan, tinatayang mahigit sa 1000 lungsod at pamayanan ang natatagpuan dito, particular sa rehiyon ngIndus River sa Pakistan.

Antas ng Tao sa Lipunan:

   Ang mga Aryano ang nag nagpasimula ng sisteamang kasta (caste system) na ang layunin ay ihiwalay ang mga Aryano sa mga nasakop nilang Drabidyano. Sa Simula, nahati lamang sa tatlong ang uri ng mga tao sa lipunang Aryano. Una ay ang mga Brahmin na binubou ng mga kaparian, mga Kshatriya na binubou ng mga pinuno at mga mandirigma, at ang mga Vaishya na binubuo ng mga mangangalakal at magsasaka.

Panitikan:

   Sa larangan ng panitikan, dalawang dakilang epiko ang nagmula sa India - ang MAHABHARATA at RAMAYANA. Tinatayang nabuo ang MAHABHARATA noong 1000 hanggang 700 B.C.E. Ito ay naglalaman ng 90 000 taludtod at itinuturing na isa sa mga pinakamahabang tula sa buong mundo. Inilalahad nito ang digmaan na pinamumunuan ng limang magkakapatid na Pandavas na sina Dharmaputra, Bhima, Arjuna, Nakula at Sahadeva.

Samantala ng RAMAYANA naman ay nasa anyong patula rin. Inihahalad sa epikong ito ang buhay ni Haring Rama at ng kanyang asaw na si Sita. Ayon sa salaysay, dinukot si Sita ng pinunong si Ravana. Dahil dito nakipaglaban si Rama upang mabawi si Sita.

Nag bago ang pamumuhay ng tao sa Panahong Neolitiko. Nagsimula ang malawakang pagtatanim o agrikultura at ang pag-aalaga ng hayop. Depende sa kanilang kapaligiran.

Nang lumaon, may apat na batayang kapaligiran sa Asya na hinanap ng tao. Ito ang kapaligirang lambak-ilog, disyerto, at steppe o damuhan. Natuto ang mga tao sa kapuluan na magtanim ng halamang ugat at palay. Naging bihasa rin sila sa paglalayag at pangingisda. Samantala, ang mga pamayanansa lambak-ilog ay natutong magtanim ng trigo,barley at palay. May nag-aalaga rin ng hayop sa lambak-ilog tulad ng tupa, kambing, at baka. Sa kabilang banda, pag-aalaga ng hayop tulad ng kabayo, tupa, camel, at ox ang naging kabayuhan sa disyerto atsteppe. May kaunting pagtatanim din tulad ng dates sa mga oasis sa disyerto.

Tatalakayin sa blog na ito ang nabuong agrikultural na pamumuhay sa mga lambak-ilog, sa Asya - ang Tigris-Euphrates sa Kanlurang Asya, Indus sa Timog Asya, at ang Huang Ho sa Silangang Asya. Ilalarawan sa blog na ito ang mga kabihasnang Sumer, Indus at Shang. Ipapakita rin ang pamahalaan at lipunan na nabuo sa tatlong kabihasnan at kikilalanin ang mga natamo ng mga ito.

Sibilisasyon

mula sa salitang ugat na civitas

masalimuot na pamumuhay sa lungsod

Kabihasnan

nagsimula sa salitang ugat na "bihasa"
pamumuhay na nakagawian at pinipino ng isang pangkat ng tao.

* Mga Batayang Salik sa Pagbubuo ng Kabihasnan:

1. Pagkakaroon ng organisado at sentralisadong pamahalaan
2. Masalimuot na rehiyon
3. Espesyalisasyon sa gawaing pang-ekonomiya at uring panlipunan
4. Mataas na antas ng kaalaman sa teknolohiya
5. Sining at agrikultura
6. Sistema ng pagsusulat

* Noong unang panahon, ang mga namumuno sa mga lungsod ay matataas na Pari.

Politeismo:

- paniniwala sa maraming diyos

* Mayroon dalawang uri ng pinuno noon:

1.Pinunong pulitikal-militar (hari)

2.Pinunong Panrelihiyon (pari)

Kabihasnang Sumer
(3500-3000 B.C.E.)

Fertile Crescent

- isang arko ng matabang lupa sa Kanlurang Asya mula sa Persian Gulf hanggang sa dalampasigan ng Mediterranean Sea.

- Ang mga lambak-ilog ng Tigris at Euphrates ay kilala sa pangalangMesopotamia na nangangahulugang " lupain sa pagitan ng dalawang ilog".

-Ang Mesopotamia ay naging tagpuan ng iba't ibang grupo ng tao na naghahanap ng matabang lupa.

* Mga Pamayanang Neolitiko bago ang Sumer*

-ilang pamayanang neolitiko na lumitaw sa rehiyon sa labas ng mesopotamia ay ang Jericho sa Israel, Catal Huyuk at Hacilar nasa Anatolia at ilang pamayanan sa kabundukan ng Zagros nasa hangganan ng Mesopotamia-Persia.

Jericho (7000 B.C.E.) - Nest Bank na Kontrolado ng Israel -Produkto: Sulfur at Asin n nalilinang mula sa Dead Sea.

Catal Huyuk (6000 B.C.E.) - Katimugang bahagi ng Anatolia -Pangunahing produkto ay obsidian, isang volcanic glass

Hacilar (5700 B.C.E.) - Talampas ng Anatolia
- Pottery o mga palayok ang produkto

* Sistemang Pampulitikal at Pang-ekonomiya*

Sumer - itinuturing na pinakamatanda at pinakaunang kabihasnan sa buong daigdig.

*Mga Pinakamahalagang Lungsod ng Sumer*

Uruk

Eridu

Lagash

Nippur

kish

Ziggurat

- pinakamalaking gusali sa Sumer

- Matatagpuan sa tuktok ang dambana para sa diyos o diyosa ng lungsod

*Mga Papel na Ginagampanan ng Paring-Hari

- tagapamahalang ispiritwal at isang pulitikal na lider

- ang mga pinunong militar ang papalit sa Paring-hari bilang pinuno ng templong-estado

*Sistemang Panrelihiyon*

- ang mga Ziggurat o templo ay tahanan ng mga diyos ng mga Sumerian

- natuto ang mga Artisano na ihubog ang luwad na galing sa ilog upang maging iadrilyo

- ayon sa mga matandang paniniwalang Sumerian, ang mga kabundukan ay siyang sentro ng kapangyarihang supernatural sa mundo

- ang bawat baitang ng Ziggurat ay pinag-uugnay ng mga hagdan

- Pagsapit sa tuktok, matatagpuan ang isang dambana na alay sa diyos na kanilang sinasamba

*Mga Diyos ng Sumerian*

An - diyosa ng kalangitan

Enlil - diyos ng hangin

Enki - diyos ng katubigan

Ninhursag - dakilang diyosa ng sangkalupaan

*Sistemang Panlipunan*

- Nasa tuktok ng lipunan ang mga pinunong pulitikal at ispiritwal

- kasama sa naghaharing uri ang matataas na opisyal at kanilang pamilya. kasunod ang mga mangangalakal,artisano,scribe,at mababang opisyal.

*Kontribusyon ng Sumer sa Kabihasnang Pandaigdig*

-isa sa mga pinakamahalagang ambag ang sistema ng pagsula ayCuneiform. dahil nito, naitala na nila ang batas,epiko,dasal,at kontrata ng negosyo.

-ang mga scribe o tagasulat ay umuukit sa isang basang Clay tablet. Nagtataglay ng kumpletong petsa at lungsod kung saan ito nagmula.

-ang pinakaunang epiko sa daigdig ay Sumerian-ang epiko ni Gilgamesh.

Sa larangan ng kanilang kaalaman ay pgpapalayok na gamit ang gulong(wheel-spun pottery),metahurhiya ng bronse at tin at paggamit ng perang pilak. Sa larangan ng matematika, naimbento nila ang Decimal System. Ang hugis na bilog ay hinati nila sa 360 degrees. natuklasan nila sa paggamit ng isang kalendaryong Lunar.

-ang pinakaunang nakasulat na batas ay nanggaling sa templong-lungsod ng Ur.

Kabihasnang Indus

-ang lambak-ilog ng Indus at Ganges aymakikita sa timog asya.

*Ang Pamayanang Neolitiko Bago ang Indus*

-isa sa pamayanang ito ay ang Mergarh. Na nasa bandang kanlurang ng ilog indus.

*Sistemang Pampulitika at Pang-ekonomiya*

-sa limang lungsod na nahukay, dalawa ang pinakaimportante: ang Harappa at Mohenjo-Daro

-Pagsasaka ang pangunahing gawain sa Harappa at Mohenjo-Daro.

-ang bulak ay hinahabi upang maging tela.

-Angappa at Mohenjo-Daro ay mga planado at oraganisadong lungsod. May dalawang bahagi ito- citadel o mataas na moog at mababang bayan.

-ang mga bahay ay gawa sa mga ladriyo na pinatuyo sa pugon.

-maraming artifact na laruan ang nahukay sa mga lungsod ng Harappa at Mohenjo-Daro.

*Sistemang Panrelihiyon

Isa sa mga hayop na sinasamba sa indus ay ang Toro.

-ang pinakatanging diyos ay isang babae na pinagmumulan ng lahat ng bagay na tumutubo.

*Sistemang Panlipunan*

· ang mga nakatira sa mataas na moog ay ang mga naghaharing uri.

- ang mga magsasaka ang gumagawa sa dike at kanal para sa irigasyon ng mga pananim.

*Sistema ng Pagsusulat*

-unang gumamit ng sistema ng pagsulat ng Indus.

-ang mga ebidensya na pagsulat ay mga selyo na may Pictogram upang kilalanin ang mga paninda. Natuklasan ito sa Mesopotamia.

*Paglaho ng Kabihasnan*

-ang mga Aryan na tumawid sa mga lagusan sa kabundukan ng Hindu Kush bago makarating sa lambak-iog ng Indus.

Kabihasnang Shang

-makikita sa China ang lambak-ilog ng Huang Ho.

-Ang Huang Ho ay nagdadala ng loess o dilaw na lupa. Dahil sa madilaw na kulay ng tubig,tinawag itong Huang Ho o Yellow River.

-sa pagitan ng mga buwan Huyo at Oktubre dumaating naman ang hanging monsoon na may ulan.

-Ngunit minsan, ang mataas na pagbaha ng Huang Ho ay maaari ding sumira sa maraming ari-arian at pumatay sa maraming tao.

*Mga Pamayanang Neolitiko Bago ang Shang*

-noong 1920, hinati ng mga iskolar sa dalawang panahon- ang kalinangang Yangshao at ang Lungshan.

-Yangshao(3000 B.C.E - 1500 B.C.E)- natatakpan ng luwad and pader at may bubungang pawid o kugon.

-nagsimula na ring gumawa ng tapayan nainit sa loob ng pugon. Ang tapayan ay kulay pula at itim, at may disenyong geometrical.

-Lungshan o Longshan(2500 B.C.E - 2000 B.C.E)- ang pangalawang neolitiko sa Huang Ho bago ang kabihasnang Shang

-mas malawak ang saklaw na teritoryo ng pamayanang Lungshan kaysa Yangshao.

-ilang pamayanan ay nagtatanim ng millet habang iba naman ay palay ang itinatanim.

-mas umunlad ang teknolohiya ng paggawa ng tapayan dahil sa pagkaimbento ng potter's wheel.

-ang Lungshan ang naging transisyon tungo sa kabihasnang Shang.

-may nauna raw na dinastiya sa Shang. Ito ang Xia o Hsia na itinatag ni Yu at nagtagal ng apat at kalahating siglo. Kung totoo ngang dinastiya ang Xia ay hindi mapatunayan dahil sa kawalan ng ebidensyang arkeolohikal.

*Sistemang Pampulitika*

-may pitong lungsod ng Shang ang nahukay na ng mga arkeologo. Ang pinakasikat sa pito ay ang Anyang.

-may maayos na paglalatag ang mga kabahayan at istraktura ng Shang.

-nakita ang malalaking libingan ng mga hari at mataas na opisyal ng Shang.

-ang pinakaimportanteng nahukay sa mga sementeryo ng Shang ay ang iba't ibang buto na ginamit sa mga ritwal. Ang mga butong ito ay tinawag na Oracle Bones o butong orakulo.

-ang mga pinuno ng Shang ay mga paring-hari na namumuno gumagamit ng mga sandatang bronse at sasakyang chariot.

-isa sa mga kilalang hari ay si Wu Ding. ang kanyang asawa na si Fu Hao ay magaling din na pinunong militar.

*Sistemang Panrelihiyon*

-si Shang Di ang diyos na lumikha at hari ng langit.

-ang mga nahukay na butong pang-orakulo ay ginamit ng Shang para sa pakikipag-usap sa kanilang mga ninuno.

*Sistemang Panlipunan*

-ang Chariot ay sasakyang hinihila ng kabayo na ginagamit sa labanan. may 2 o 4 na gulong.

*Sistema ng Pagsulat*

-ang mga simbolo na ginamit sa mga butong pang-orakulo ay ang karakter ng pagsusulat na tsino.

-ang mga karakter na ito ay sumisimbolo a bagay,ideya, o tunog na maaaring isulat na patayo.

-ang pagsusulat ay naging importanteng bahagi ng kulturang tsino at iniangat pa na sa isang sining na pagsulat na tinatawag na Calligraphy. Ito ay nagsilbing tagapag-isa sa mga tsino.

-ang mga artisano ay anging bihasa sa paghugis ng mga moldeng wax.

-gumagawa rin ito ng mga seda para sa mga

aristokrata at magagandang porselana mula sa kaolin

Sadyang makasaysayan ang Asya na

pinanggalingan ng iba't-ibang mga modernong

kabihasnan sa buong mundo. Ating ipreserba ang

mga bagay na nagbibigay alaala sa mahahalagang

pangyayari sa ating kontinente.